mutsuzluk ve aşk // canavarlar

ODTU Felsefe Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ahmet İnam ile yapılan bir söyleşi:

- Sevgili hocam, memleketin durumunu nasıl görüyorsunuz?

Feci şekilde kokuşmuş bir şeyler var. Şimdi tabi bu lafı 1500 sene önce
Platon da söylüyormuş, 500 sene önce Hamlet de söylüyordu, otuz yıldır da
ben söylüyorum. Hayatımız kokuşuyor, güzel bir söz değil ama böyle.
İnsanların seyrettiği televizyon dizileri kötü, okuduğu kitaplar kötü, ama
benim şikâyetim bunların kötü olduğunu söyleyen insanlardan. Sürekli
şikâyet edene entel diyoruz. Ne kadar çok şikâyet ederseniz o kadar
entelektüel oluyorsunuz. Oysa, Entelektüel mutlu bir adamdır, burada
mutlu demek memnun anlamında değil. Mutludur, yaşanan çirkinlikleri görür
fakat bunları kabul etmez. Çirkinlikleri nasıl düzeltebileceğini düşünür,
yolunu yordamını bulur. Kokuşmuşluk, önce kendimizle olan ilişkimizde
başlıyor. Kendimizi çok fazla değerli gördüğümüzü sanmıyorum. İşin beteri
kendimizi adam yerine de koymuyoruz. Yemek yemiyor artık çağımız insanı,
tıkınıyor. Yemeğin tıkınmaya döndüğü bir çağda yaşıyoruz.

Bütün bunlar yozlaşmış bir hayatı gösteriyor, çünkü ortada zevk yok. Zevkin
hançerlendiği bir yaşam var.

- Kendimizi nasıl kurtarırız bu hançerden?

Hazların peşinden koşarak değil tabi. O da hayatımızı sürdürmek için, sabah
sekiz akşam beş çalıştığımız işler kadar kokuşma belirtisi. Eğlenmek için
yaptığımız şeyler de otomatikleşiyor. Çünkü şu film seyredilecek deniliyor,
herkes o filmi seyrediyor, şu yazar okunacak diye emir geliyor, herkes o
yazara çullanıyor. Fakat herkes o yazardan ne anlıyor? Madem ki farklıyız,
herkes o farkı yaşamalı. Ama fark da bize giydirilen bir şeye dönüşüyor.
Beymen'den giyinince farklı oluyorsun. Kendimizden kaynaklanmıyor. Yani
diplomalar, nasıl yaşayacağımız, her şey bize dışarıdan giydiriliyor. Ama kim
giydiriyor derseniz, kimse giydirmiyor aslında, birbirimize giydiriyoruz. Böyle
olunca yaşama sevinci kayboluyor, bu çok büyük bir tehlike.

- Öğrencilerinizin yarısının anti-depresan kullandığı doğru mu?

Doğrudur. Bizim ODTÜ civarında hayat bir beladır diye algılanıyor herhalde.
Sürekli şişiriliyor gençler, sen akıllısın diye. Ailelerin de beklentisi büyüyor.
Ama küçük bir başarısızlıkla karşılaştıklarında hemen bunalıma giriyorlar. O
kadar el bebek gül bebek yaşamaya alıştırılmışlar ki, acılara tahammülü
olmayan insanlar yetişmeye başlıyor. Yaralar almaya başlayınca, bir çıkış
noktası bulamayınca ya ilaçlarla tahammül etmeye çalışılıyor ya da savunma
mekanizmaları aşırı gelişiyor.

- Bu durum başarıya koşullanmaktan mı kaynaklanıyor?

Başarılı olsan, başarının hiçbir ölçütü olmadığı için, nerede duracağını
bilemiyorsun ve başarı dangalağı oluyorsun. Sürekli önüne havuç konmuş
eşek gibi koş Allah koş. İşkolik oluyorsun. Başarısız olsan geride durmaya
tahammül edemiyorsun. O yüzden başarı ve başarısızlığın dışında bir hayatı
seçmiş olabilirsin, yani serseri olmak çok daha iyidir bence. Başarısızlık ve
büyük beklentiler bir aradaysa o zaman anti- depresancı oluyorsunuz.
Bunların dışında üçüncü bir yaşamın peşindeyseniz yaratıcı olmak
zorundasınız. Yani dünyaya posta atmış, egemen değerlerin dışında bir
insan olmak gerekir. Dünyaya posta atabilmeniz için de önce kendi
değerlerinizin olması gerekir.

- Mutsuzluk bulaşıcı mı?

Pısırık, güvensiz insanların bu kokuşmuşluktan çıkma şansı yok. Mutsuz ve
sinirliysen bol bol sigara içersin ve kısa bir süre sonra ölürsün. Mutsuzluk
uzun sürmez. Trafikte kavga edersin, bir araba sopa yersin. Onun için rahat
olmak lazım. On derste rahat olma kitapları şimdi çok satıyor. Orada
yazanların tam tersini yaparsan belki biraz rahatlarsın.

- Hayvan dergisine verdiğiniz beyanatta: "Bilge dediğin fırlama olur
demişsiniz." Bu görüşünüzde ısrarlı mısınız?

Gayet ısrarlıyım, hatta bu görüşümü daha da ileri götürdüm, bilge dediğin
hem fırlama olur, hem de puşt olur diyorum. Bilge, hayatın bütün hazlarının
ardından koşar ama o hazların hiçbirinin dangalağı olmaz. Serserilerle
konuşur, berduşlarla arkadaşlık eder, bir sürü dedikodunun farkındadır,
magazinleri izler ama bulaşmaz. Günde on beş dakika televizyon izler ama
sonra genellikle evleri iki katlı olduğundan yukarı çıkar, Mevlana'yı
Farsçasından okur, yatmadan önce iki bardak şarap içer. Bilge adamda hem
sokakta süren hayatı yaşayabilme yeteneği ve gücü vardır hem de o
hayatın dışına çıkabilme cesareti. Yani bilge insan, hayatın içindedir.

Leman'ı, Penguen'i okuduğu zaman esprileri anlar, mel mel bakmaz. Yani
ben bilgeyim, bu adamlar ne biçim espri yapıyor, çok ayıp demez. Son çıkan
küfürleri bilir. Yeni küfürler üretir. Yaşamdan tat almayı bilir ama bunu hiçbir
zaman ayağa düşürmez. Ayağıyla yaşadığı yaşamı, yukarı çeker. O küfür
ettiği zaman, küfür onda besmele gibi bir şey olur. Bizde bilge, yerinden
kalkmaz, aksakallı, yemek yemez, çişi gelmez biri olarak bilinir. Oysa bilge
dediğin doğal gaz kuyruğuna girer, sırasını kapan olursa kavga eder,
gerekirse karakolluk olur. Bu tanıma göre bilgelik, akademisyenlikle pek
örtüşmüyor. Akademisyenlik kötü bir iş. Bilgeliğe aykırı, otuz yıldır millete
not veriyorum, kusturucu bir şey, bıktım anasını satayım, hepinize sıfır
diyeceğim bir gün. Ya da hepinize yüz, ne fark eder. Bilgelikle
akademisyenlik arasında bir ilişki olabilir, o da yaşı 18-20 olanlarla sürekli
bir arada olmaktan kaynaklanan bir şey. Bu avantajı kullanırsanız, yeni
kalabilirsiniz.

- Biraz da aşktan konuşalım mı?

Aşkta benim teorim şu; aşk doğuştan hormonlarla ilgilidir ama aynı
zamanda kazanılması, edinilmesi gereken de bir şeydir. Emek ister.
Hormonu iyi salgılayan aşık olduğunu sanabilir, çıldırabilir, azabilir ama aşk
ayrı bir şey. Bir sanat, bir güzellik yaratmaktır aşk. Hıyarların, hamhalat
heriflerin işi değildir. Diyelim ki kızın birini görüyorum, içime bir ateş düşüyor
ve aşık oluyorum. Yok, öyle yağma, böyle beleş bir şey olabilir mi? Ateş
düştükten sonra ne halt yediğine bağlı olarak aşk olur ya da olmaz. Ateş
düştükten sonra o ateşi düşüren kişiye gidip onu söndüreyim hemen
diyorsan, orada aşk yoktur. Ama aşk düştüğünde; kendimizi, hayatı,
yaşadığımız kültürü anlamaya ve dönüştürmeye çalışıyorsak, işte aşk odur.
Bize insan olduğumuzu hatırlatır ve büyük bir sorumluluk yükler. Aşık
olduğum zaman aklıma şu gelmeli, aşığım, demek ki yapacak çok iş var. Yani
aşktan aldığımız enerjiyle bir yere bir ağaç dikebiliyorsak, bir insana yardım
edebiliyorsak, farklı kitaplar okuyabiliyorsak, gereğini yerine getirdiğimiz
şeydir. Aşk eşittir sevgili değil, iki kişilik de değil çok kişiliktir aşk. Bütün
dünyayı düşman belleyip Leyla'yı sevmek değildir. Leyla'da bütün insanlığı
sevmektir.

- Bir entelektüel olarak mutlu musunuz?

Yalnız kaldığım zaman, genellikle gece ikiyle dört arasında mutlu olurum.
Televizyonu açarım ama seyretmem. Sesini dinlerim, duvarlara bakıp öyle
düşünürüm, belki yazasım gelir bir şeyler karalarım. Uykum gelince, bu
dünya düzelmez arkadaş deyip yatarım. Bugün de kurtaramadık dünyayı ne
yapalım derim. Hesabi duruş, mutluluğu öldüren şeydir. Örneğin Nıetzsche,
adam hayatı boyunca bunu anlattı. Ama Nietzsche'yi okuyup karamsar olan
adamlar var, onlara sopayla girişmek istiyorum bazen. Adam demiş ki, ben
bir enerji kaynağıyım. Benim insan gibi insan olabilmem, içimdekilerin
olabildiğince bastırılmadan ortaya çıkabilmesidir. Oysa yaşam buna izin
vermiyor, birbirimizi maskelemek zorunda kalıyoruz. Gerçi Freud
medeniyetin temelinin bu olduğunu söylemiş. Biz de içimizdeki hayvanlığı
bastıracağız diye, içimizdeki insanlığı da bastırmışız. Hala içimizdeki erotik
enerjiyle ilişkimizde sakatlık var. Erotik yanımız ortaya çıktıktan sonra ayıp
bir şey yaptığımızı düşünüyoruz. Onun için vatan millet sakarya, ilim aşkı,
sanki hiç eros yokmuş gibi davranıyoruz, dava adamı kalıbına sığınıyoruz.

Bütün bu kalıplarım dışında felsefe; çözüm arayanların değil, soru soranların
yeridir, şeytanla muhabbettir. Ne zaman ki şeytan sizi alt eder, o zaman
insan olduğunuzu anlarsınız.