Tülbent-Türban // canavarlar

İçeriden Mırıldanmalar

ALEV ALATLI

Gözlemlediğim odur ki, korkutan tülbent değil, türban. Niye, çünkü, derin
belleğimizdeki hayırhah kadının uzantısı tülbent.  Döner yara sarar, döner
kırık kol bağlar, döner sancılı başı sıkar, döner yoğurt süzer, döner hamur
teknesini örter, döner bebeyi haşerattan korur,  hastanın terini siler,
yavukluya armağan olur, hasreti iyileştirir. Nurani yüzleri çevrelerken anılır;
sabun kokusu, kekik ıtırı, kadın şefkati, ana kucağı çağrıştırır. Türban öyle
değil. Çünkü, türban, İslâmi tesettüre ilişkin en katı (dilerseniz, en erkeksi)
yorumun benimsendiğinin ilânı hüviyetindedir; ve dolayısıyla, kadına ilişkin
tüm diğer yorum ve kuralların da kabullenildiğini ima eder.  Bunların
arasında kötülük, fitne ve uğursuzluk kaynağı olmamızdan başka, dinen ve
aklen dûn (eksik) yaratıldığımız,  namazı bozan köpekler ve eşeklerle bir
tutulduğumuz şeklinde, eşrefi mahlûkat olmaktan gelen haysiyetimizi
rencide eden yorumlar vardır.  Türban, bu yorumların zımnen kabulü olarak
görüldüğü için korkutur.

Kadın/ana koşulsuz sevginin simgesidir. Toplumun, yasaların, hatta kutsal
kitapların dayatmalarına rağmen doğurduklarından vazgeçmeyen, terörist
torunundan da, eşcinsel oğlundan da, konsomatrist kızından da
kopmayandır. Hiç bir ideolojinin yada toplumsal kurgunun ya da inancın
selâmeti anayı çocuklarını feda etmeye iknaya yetmezken, kadın, pederşahi
kuralların inşa ettiği dünyanın iflâh olmaz muhalifi olarak tebarüz eder. Bu
iflâh olmaz muhalif, yeri geldiğinde tüm kuralları çiğneyecek, oğlan ya da
kız, suçları ne olursa olsun, doğurduklarının esenliğini sağlamaya
çalışacaktır. "Ağlarsa ana ağlar gerisi yalan ağlar" olgusu, kadın unsurunun
beşere sunduğu eşsiz sığınağı minnetle  ulularken; kadının kendisi
yeryüzünde gözlenen tüm karışıklıkların (fitnenin) müsebbibi olarak takdim
edilir, dünya kurulalı beri.

Hint'in kutsal metinlerinde, "doğuştan düşüncesiz ve hilekârdır"
kadın. "İman yolunda bir engel, salâh yolunda bir bariyer, uygulamada bir
büyücü, iğrenç arzuları temsil eden" bir aşifte.(1) Buda, öğretisini
sulandıracakları için kadınların rahibe olmalarına karşıdır. Ortodoks Yahudi
erkeklerinin sabah dualarından biri, "Beni bir kadın olarak yaratmayan
Kâinatın Yaratıcısı Efendimize hamdolsun." Adem'i mennu meyveyi yemeğe
ikna ederek, insanlığın cennetten kovulmasına neden olan Havva ile
ilişkilendirilmiyor olmasına şükretmektedir. Hıristiyan geleneğinin başat
bileşeni, kadının kötülük, ayartma ve günahla özdeşleştirilmesidir.  Erkek,
ruhani, akla yatkın ve tanrısal olan İsa'nın alanının temsilcisi sayılırken,
kadın, Sezar'ın ten ve madde dünyasıyla bütünleştirilir. Hayrın ve şerrin,
cinslerdeki karşılıkları erkek ve kadın olarak belirlenirken, yeryüzüne kötülük
bulaştırdıkları gerekçesiyle kadınlardan topluca tövbe edip, günahlarını
affettirmeleri talep edilir.  İsevi öğretiyi kaleme alan Aziz Paulos, memnu
meyva olayında "aldanarak suça düşen" kadının susup, erkeğe tabi olması
gerektiğini bildirir: "Kadın tam tabiiyetle sessizce öğrensin. Fakat kadının
öğretmesine, ve erkeğe hâkim olmasına izin vermem..."(2) Hıristiyan
kadınların günahlarının bağışlanması, cinsiyetlerinin dayattığı rolü canı
gönülden kabullenip çocuk doğurmaları, cinselliklerini kontrol altında
tutmaları, erkeğe tabi olmalarına bağlıdır.  İslam'da, "Ümmetim için kadın
fitnesinden daha büyük bir fitne kaldığını bilmiyorum" mealindeki cümlenin
Hazreti Muhammed'e ait  olduğu bildirilir. "Allahım bizi kadınların şerrinden,
fitnesinden ve onlarla imtihan olup kaybetmekten koru" mealindeki duanın
(3) varlığı, semavi dinlerin ortak tutumlarının yansıması olarak belirir.

Öte yandan, 1900'lü yılların başlarına kadar medeni dünyanın hemen her
ülkesinde bir eş, kocasının gölgesi, uzantısı, parçası olan kadın, dünyayı
saran değişimden nasibini alacaktır. "Yeni kadın" erkeğin bir refleksinden
ibaret olmayı kabullenmeyen, yardımcı oyuncu rolünü reddeden, kendisine
ait bir içdünyasına sahip, coşkulu, bağımsız, özgüven sahibi, yaşamını bir
başına sürdürmeyi göze alabilen kadındır. Bu kadın, modernleşen
toplumların her basamağında rastlanabilecek birisidir. Sabahın kör
karanlığında işçi mahallelerinden fabrikalara akan solgun kalabalığın
arasında da görülebilir, mutevazı bir tezgâhın arkasında da, laboratuvarda
da, devlet arşivinde de, hastane koğuşunda da. Aşkları çok başarılı
evliliklerle sonuçlanan, el değmemiş "iyi" kızlar değillerdir bunlar. Kocalarının
ihanetlerine katlanan evli kadınlardan olmadıkları gibi, intikamlarını zina
yaparak almaya kalkışanlardan da değillerdir. Ne mutsuz bir aşk hikâyesinin
yasını tutan yaşlı bakire, ne de bir aşifte; yeni kadın, yoksulluğa ya da
mesleksizliğe kurban gitmeyi reddeden, hayattan özgün talepleri olan,
ömrünü ailenin, sülâlenin hizmetinde tüketmeyi  reddeden, hemcinsinin
haklarını savunan kadın.

Yeni kadın, erkeğin ne gönlüne ne de aklına hitap eder. Erkek cinsinin en
duyarlı zümresi iken şairler, yeni kadını ne görürler, ne duyarlar, ne
anlarlar, ne de ayırt ederler. Kendilerini geliştirmeye adanmış, yeni yollar,
yeni renkler, yeni dünyalar keşfetmeye çalışan yazarlar, yeni kadının
yanından geçip giderler. Edebiyat, ihanete uğramış, terk edilmiş, acı çeken
kadınlar, intikamcı zevceler, büyüleyici aşifteler ya da iradesiz, renksiz,
sade, şirin kızlar üretmeyi sürdürür. Romancıların muhayyeleleri de sanki
kadının geleneksel görüntüsünden başkasını algılamaya müsait değildir.
Değişimi idrak edemedikleri gibi, belleklerine de kaydedemezler. Yeni
kadının hekimlikten yargıçlığa, sanayicilikten mühendisliğe, müzikten
edebiyata, tiyatrodan öğretmenliğe kadar hemen her çağdaş uğraşta
rastlanan muhteşem örneklerine gelince, onlar istisna sayılır; olağandışı
psikolojik fenomenler olarak tanımlanıp, uzak durulur. Yaşı ne olursa olsun,
erkeğin kanatlarının altında olmayan kadın, ana muamelesi görür. Özetle,
kadının ne olup olmadığı erkekler tarafından  kadınlar üzerinden tartışılan
bir süreç olmaya devam eder; günümüzde türban meselesinde
gördüğümüz gibi.

Oysa, cinsellik, yeni kadının kimliğini oluşturan onlarca bileşenden sadece
birisidir; meğer ki, yaptırımların kurbanı olsun, asla belirleyeci olanı değil.
Keza, doğurma eylemi, kadın hüviyetindeki ömrünün  sancılı bir safhasından
ibarettir, bütününü şekillendiren bir fenomen değil. Doğum yapmış, yani,
kadın olmaktan ana olmaya terfi ettirilmiş olmak, yeni kadın tarafından
cinsine atfedilegelen fıtrî kötülüklerden arındırıldığı gösteren bir ibraname
olarak da önemsenmez.  Yeni kadın, evlâd sahibi olmanın hormonlarının
desteğindeki koruma içgüdüsünü  körükleyeceğini, doğurduklarını
yaşatabilmek için  elinden geleni ardına  koymayacağı ruh halinin "fitne
potansiyeli"ni de güçlendirebileceğinin bilincindedir. Kediler ana olmasın
derler, doğrudur; en narinimiz bile tırnaklarını çıkaracak, aslan kesilecektir.
Bu çerçevede, "haram helâl ver Allahım/çoluk çocuk yer Allahım" yakarışının
bir kadın duası olduğunu hatırlatayım. Tekvin ve Kur'an'da yer alan İsmail
kıssasında biricik oğlunu kurban etmeyi düşünebilenin çocuğun anası değil,
babası olmuş olması, yeni kadının gözünde erkeklerin çocuklarına ilişkin
eğreti tutumlarının teyidi mahiyetindedir;  erkeklerden oluşan hakim
sınıfının hükümranlığını yasallaştıran çağların pederşahi toplum
sistemlerinde  oğullarını esirgeme çabası içindeki anaların feryadlarının
şeytanın iğvaları olarak yorumlanmasını da ciddiye almayacaktır.

Yeni kadının tecrübesi, yeryüzündeki yaşamın somutta ispatlanan aşkla
ayakta kaldığı şeklindedir, yasalarla değil. Cinselliğin iletişimle mümkün
olduğu şeklindedir, şiddetle değil. İmanın akılla güçlendiği şeklindedir,
dayatmayla değil. Ruhaniyatın saygı ile beslendiğidir, seçkinci ayırımcılıkla
değil. Erkeklere nasip olmamış gibi duran işbu tecrübe, fitne vb.
suçlamalara karşın kadınların/anaların yasaların dışında ve üstündeki
konumlarına ısrarla sahip çıkmalarını öğütleyen kadınlık bilgisidir.
Gerektiğinde baş örten, gerektiğinde yara saran tülbent, kadınlara mahsus
bilginin kadim nakil aracı olarak görülür. Bu bağlamda, türban, kadınlık
bilgisinin bastırılması, diğer bir deyişle, kadının kadına ihanetinin
dışavurumu olarak algılanabildiği için korkutur.

Türk toplumun eriştiği tarihinin bu noktasında, yargıç kürsüsündeki yerini
dişiyle tırnağıyla elde etmiş yeni kadın, tanık mahallindeki hemcinsinin
şahitliğini irade ve akıl bakımından erkeklerden daha zayıf olduğu
gerekçesiyle reddetmeyi aklından bile geçirmezken, dünya ve kâinat
görüşünü türbanı aracılığıyla ilân eden kadın yargıcın vereceği hüküm, erkek
cinsi lehine cinsiyet ayırımı yapacağının peşinen kabulü demek olacağı için
korkutur. Benzeri korkular tıptan sahne sanatlarına, öğretmenlikten turizme
kadar hemen her uğraş dalında nüksedebilecek;  yalnız seyahat
edememekten yönetici kadrolarından uzak durmaya varıncaya kadar çok
sayıda olası yasaklar gündemde kalmaya ve ürkütmeye devam edeceklerdir.

Bana sorarsanız, türban sorunu  işbu "kadının kadına ihaneti" olarak ifade
ettiğim açmazda düğümlenmektedir.  Bir kısmımız türbanı egemen
erkeklerle kadınlar aleyhine yapılan bir ittifak olarak değerlendirirken, diğer
bir kısmımız yasakçılarla birlikte hareket etmek suretiyle kendilerine tekâmül
yollarını kapayan hemcinslerinin ihaneti olarak görebilmektedirler. Her
halûkârda, konu üzerinde tartışacak, uzlaşma zemini arayacak, meseleyi
çözüme ulaştırmaya çalışacak olan kadınlardır; kadınlar üzerinden ahkâm
kesen muhalif ya da muvafık erkekler değil.  Bu aşamada gerçek tehlike
arzeden bir şey varsa, o da tarafların içtenlikle konuşacakları yerde
birbirlerini basmakalıp sıfatlarla takdim ve itham etmeyi sürdürmeleri olsa
gerek. Rahmetli Meriç'ten mülhem bir ifadeyle, kavga, kadın ile kaderi
arasında olmalıdır, kadın ile kelimeler arasında değil.

(1)Devi Bhagaveta (1.5.83)

(2) Yeni Ahit, 1.Timoteosa.

(3) "Allahümme ecirna min şerri'n-nisa..."