Tasarım?
Neden tasarlarım?
Benim tasarım?
Ben
Ve bir tas arım..

İnsan bir hareketi gerçekleştirmek için kendi uzuvlarının yetmediği noktada
başka bir aletin, edavatın, objenin, nesnenin yardımına gerek duyar.
Ateş yakar dalları birbirine sürterek çıkardığı kıvılcımla,zipposu yoksa.
Hayvanları öldürür sivrilttiği kayalarla, açsa ve açıktaysa, yiyecek bir
hamburgeri giyecek bir Armanisi na-mevcutsa..
Duvarlar yapar etrafına taşlarla,üşüyorsa parlak yıldızların aydınlattığı
gecenin karanlığında ya da korkuyorsa keskin dişli dinozorların gezindiği
ormanlarda..
Dış duvarlar,iç duvarlar,bölücü,ayırıcı ve taşıyıcı elemanlar, çelik
konstrüksiyondan tavanlar,tuğlalar,kiremitler, prefabrik paneller, anti-sismik
zeminler, düşey sirkülasyon elemanları,cephe kaplamaları,cephe boyaları,ısı
yalıtımı ve bir de limon sıkacağı..

Tarih öncesi dediğimiz dönemlerden çoook sonra, çok yakın ülkelerin
birindeki bir şehirde sokaklarda çocukların mutsuzluktan tiner
çektiği,yaşlıların sıkıntıdan televizyon karşısında ölüverdiği,kadınların
kendilerini yüksek balkonlardan yerçekimine bıraktığı,adamların namluları
dünyayı durdurup da inmek için kullanmak istedikleri zamanlarda,Philip
Starck isimli göbekli bir adam yaşarmış. Bu kıvırcık saçlı fransız vatandaşı,
Alessi adlı İtalyan firmasının isteği üzerine bir limon sıkacağı “yaratmış”.Bir
gözü kapalı kadın resimleri baskılı sineklikler,gülen suratlı şarap
açıcakları,ahtapotlara benzeyen tabureler, kare,dikdörtgen,üçgen
masalar,bebek bezi değiştirme çantaları, boğa boynuzlarına özenen
lambalar,dijital saatler,kocaman gemiler,saç kurutma makinaları ve
armatürler ve motorsikletler de yaratmış.Ama limonsıkacağının yeri
başkaymış..
Limonsıkacağıysa gözlerini dünyaya ilk defa spot ışıklarıyla aydınlatılmış bir
dükkanda açmış. Benzerleriyle beraber yanyana durduğu raftan limitsiz
kredi kartlarının aracılığıyla alınıp parlak renkli bir kutuya
konulmuş.Rahatsız,oraya buraya savrulmalı uzunca  bir yolculuktan sonra
kutunun pembe kurdelası açılmış,yine heryer çok aydınlıkmış,nerede
olduğunu anlayamamış,uzun tırnakları kırmızı ojeli bir el onu kutusundan
çıkarmış,çok zaman geçmeden kafasında bir ıslaklık hissetmiş,sağa sola
çevrilmeye,sallanmaya başlamış,başı dönmüş,midesi bulanmış,üstü başı
ıslanmış..
Sonra günler geçmiş,bir daha kimse üzerinde sarı renkli ıslak bir şeyi
döndürmeye çalışmamış,geçirdiği psikolojik travmanın etkisinden günlerce
çıkamasa da kendi başına mutluymuş,sonraları canı fena sıkılmaya
başladığında artık rafta değil nemli bir dolabın içindeki karanlıkta asıl
kendisinin limon sıkacağı olduğunu söyleyen hımbıl görünümlü basit
plastikten yapılma bir deliyle yanyana durmaktaymış,onun bir zamanlar
durduğu camdan raftaysa garip biçimli bol delikli burnu havalarda bir “havuç
rendesi” varmış..

Bir ürün dükkanlarda,marketerde,pazarlarda,evlerde,okullarda,yatakların
altlarındaki tozlu karanlıkta yerini almadan önce tasarımcının kendine
sorması gereken bazı sorular vardır: Tasarladığım “şey” kaça
malolucak,pazar payının kaçta kaçını alıcak,ben bu işten kaç para
alacağım,hangi dergilerin kaçıncı sayfasına çıkacağım, tanıtım  partisinde
gucci ceketin altına hangi ayakkabılarımı giymeliyimden ziyade, bu ürünü
niye ve kime tasarlıyorum, kullandığım malzeme yüzünden dünyadaki
ağaçlardan kaç tane daha eksilecek, metroda geçen gün  gördüğüm tek
bacağının eksik olan dilenciye de bir tasarım yapılamaz mı, vs. gibi...O
muhteşem ürününü daha da güzel,daha da kusursuz,daha da tasarlanmış
göstersin diye kullanılan renkli renksiz,büyüklü küçüklü,  kartonlar için
patronunun harcadığı paranın miktarı ve  istasyonun önündeki evsiz adamın
üşümemek için bu kartonlardan kaç tane bulması gerekmesi gibi..
Dünyanın tasarım merkezi denilen, sanki gökten inme kocaman tahta bir
cetvelle sağdan sola ve yukarıdan aşağıya tek tek çizilmiş caddeleri ve hep
birbirine benzeyen sokaklarıyla, insanların her sabah ve her akşam karanlık
ve sıkışık toplu taşıma araçlarında birbirlerinin gözlerine bakmamaya özen
göstererek çok modern ve hızlı bir şekilde evlerine vardığı şehirde,
günler,saatler süren araştırmalar,ona buna sormalar sonunda karar verip
de okumayı seçtiğin okulda bir öğleden sonra “tasarım gurusu” sıfatıyla
konuşma yapmaya gelen insanı da bir düşün..
Elindeki Limonsıkacağı ve cebindeki ipod’uyla verdiği konferansın
çıkışında,yazdığı Emotional Design adlı kitabını satışa sunmayı unutmayan
Donald Norman adlı eski Machintosh çalışanı amerikalı profesörün
söylediklerini hatırla.. Pazar paylarını, sistem hesaplarını ve çin’deki genç
nüfusun cep telefonu şirketleri için ne kadar önemli olduğunu da unutma...

Ve Sayın Tasarımcılara benden birkaç hatırlatma:

1.End.Tasarım çok hızlı ve pozitif  bir ilerleme içinde gibi gözüksede gitgide
değer kaybetmektedir.Her geçen gün yaygınlaşan çizim programları ve bu
programları üreten firmaların tüketici gruplarını evhanımlarına kadar
genişletmiş olmaları herkesin ucundan kıyısından tasarıma bulaştırmakta,
köşedeki fotoğrafçıdan,duvarlarında hala eski pehlivanların fotoğraflarının
asılı durduğu manava, kızının çeyizi için işlediği dantellerin fotoğraflarını
bilgisayara yükleyen Ayşe Teyze’den bakkalın yanındaki fotokopici Ahmet
Amca’ya kadar herkes artık tasarım yapmaktadır.

2.Her türlü açının,şeklin,malzemenin ve vesairenin hızlı bir şekilde
tasarlanmasına ve gerçeğe çok yakın görsellerin alınmasına olanak tanıyan
programlarla yapılan easy-made, ready-use objelerin en “trendy” olanları
parlak dergi sayfalarında yerlerini binbir yarış,dalavereyle aldıktan
sonra,derginin yeni baskısıya girmesiyle dolaşımdan  kalkmaktadır. Bu da
daha bol imaj,daha az fikir,daha az üretimin geçerli olduğu bir sistemi getirir.

3.Tasarımın popüler hala gelmesiyle-her popüler konuda alışılageldiği gibi-
ikonlar yaratılmakta, ve bu ikon-obje-bina-nesneler sosyal içeriklerini
neredeyse tamamen kaybedip,gerçek dünyadan soyutlanmakta ,en
sonunda da eğlence kültürünün içinde bir imaj, seçkin kitabevlerindeki “Top
Ten Design” kitaplarında bir sayfa olarak yerlerini almaktadır.

4.Tasarım kendini topluma kendini yeni ve büyülü bir dünya gibi
sunmakta,zaten ezelden beri başkalaşmak,başka birşeye dönüşmek
isteyen modern,mutsuz ve tatminsiz insan,bu isteğini ilk önce
kafasındakini,sonra da kendisini tasarlamak suretiyle gerçekleştirmek
istemektedir.
Hiç kimse ne arabasından  ne eteğinden ne mahallesinden ne evinden ne
saçından ne sevgilisinden ama en az da kendisinden memnundur.Herşey
mümkün olduğunca tasarlanmalı,her konu için bir tasarımcı bulunmalıdır,
ayakkabı tasarımcısı, şapka tasarımcısı, ışık tasarımcısı,saç tasarımcısı,kaş
tasarımcısı...Nedir kardeşim?

501.There is no fucking design,this is the design!

TO BE CONTINUED

iremçağıl.